Behandeling

• behandeling

Details

Gepubliceerd: 31 mei 2020

Wat is dupilumab?

Dupilumab (merknaam Dupixent©) is een medicijn voor de behandeling van eczeem en astma, dat heel specifiek de afweer remt. Omdat dupilumab een zogenoemde biological is, wordt het elke 14 dagen per onderhuidse injectie toegediend. De eerste keer wordt dupilumab dubbel gedoseerd en daarna zijn de injecties elke twee weken. Het medicijn is zo verpakt dat patiënten de injecties bij zichzelf kunnen toedienen (of ouders bij hun kind).

Dupilumab geeft over het algemeen weinig bijwerkingen. Naast irritatie van de injectieplaats, is de meest gemelde bijwerking conjunctivitis, een ontsteking van het bindvlies van het oog. In studies was deze bijwerking meestal mild van aard en in de praktijk goed te behandelen met kunsttranen of een oogzalf.

Dupilumab is een zogenoemd duur medicijn dat via de ziekenhuizen wordt verstrekt en dus niet via de apotheek.

Voor wie?

Dupilumab is bedoeld voor mensen van 6 jaar en ouder, met matig tot ernstig constitutioneel eczeem, die met zalftherapie niet het gewenste effect kunnen bereiken. Dus patiënten die in aanmerking komen voor systemische behandeling van het eczeem (pillen/injecties).

Voorwaarden 6-17 jaar

Dupilumab is bedoeld voor kinderen van 6-17 jaar met matig tot ernstig eczeem, dat met zalftherapie onvoldoende kan worden behandeld. Of waarbij het niet mogelijk is om de zalftherapie met hormoonzalven af te bouwen naar een veilig onderhoudsschema.

Dermatologenvereniging NVDV adviseert om deze behandeling bij patiënten van 6-17 jaar alleen te starten in een expertisecentrum voor eczeem bij kinderen. Dat zijn: UMC Amsterdam (locatie AMC), UMC Utrecht (WKZ), Erasmus MC, UMC Groningen, Radboudumc Nijmegen en Maastricht UMC.

Dat betekent dat kinderen die onder behandeling zijn in een ander centrum/ziekenhuis voor deze behandeling moeten worden doorverwezen naar één van deze centra.

Ook adviseert de NVDV dat deze patiënten goed worden gevolgd en dat deze behandeling wordt vastgelegd in een daarvoor bedoeld register, zoals BioDay of TREAT NL.

De behandeling kan na de periode van een jaar door de eigen, verwijzende dermatoloog weer worden overgenomen, mits hij/zij dezelfde gegevens blijft aanleveren voor de landelijke registratie.

Zie ook de standpunten van de dermatologenvereniging NVDV over dupilumab bij kinderen van 6-11 jaar en van 12-17 jaar.

Voorwaarden 18 jaar en ouder

1. Het ziekenhuis/behandelcentrum geeft aantoonbaar instructie en begeleiding bij zalftherapie door verpleegkundigen en/of doktersassistenten middels aparte spreekuren.
2. De dermatoloog heeft ervaring met het voorschrijven en monitoren van minstens twee van de volgende immunosuppressiva: ciclosporine, azathioprine, methotrexaat, mycofenalaat mofetil (MMF)/mycofenolzuur (MPA).
3. Het ziekenhuis/behandelcentrum/dermatoloog is bereid het effect van de behandeling te volgen en vast te leggen in het dossier.
4. Het eczeem is niet goed genoeg onder controle ondanks optimale zalftherapie én een periode van minimaal 4 maanden behandeling met een of meer orale immunosuppressiva (ciclosporine, azathioprine, methotrexaat, mycofenolaat mofetil/mycofenolzuur) in een afdoende dosis, tenzij er contra-indicaties zijn voor of bijwerkingen zijn van deze middelen.

Zie ook het standpunt van de dermatologenvereniging NVDV over dupilumab bij mensen van 18 jaar en ouder. 

Nadere informatie

Mocht je vragen hebben over dupilumab, dan is jouw dermatoloog hiervoor het eerst aanspreekpunt.

Zie ook de informatie over dupilumab op de Geneesmiddelen Informatiebank.

Vind je onze informatie handig en wil je een bijdrage leveren aan de VMCE?
Doneer hier

• zalf / crème
• behandeling
• zelfzorg

Details

Gepubliceerd: 29 augustus 2018

Lijst middelen voor de droge huid

Indifferente therapie, neutrale crèmes en zalven, basiszalven, allemaal namen voor hetzelfde. Indifferente therapie is misschien wel de beste benaming, omdat het niet uitgaat van een bepaalde vorm (zalf, crème). ‘Indifferent’ betekent in dit geval dat er geen medicatie (bijvoorbeeld hormonen) in zit.

Huidbarrière

Indifferente therapie wordt toegepast om de droge huid te behandelen. Dat is nodig omdat de huid bij eczeem droog of zelfs extreem droog kan zijn. Een droge eczeemhuid is niet in staat om zelf vocht vast te houden en om voldoende huidvet aan te maken. Waarom dat zo is, weet men niet exact, maar het zou kunnen komen door een gen-mutatie.

De huid is de barrière tussen 'buiten' en 'binnen' en zorgt ervoor dat water, stoffen, bacteriën en virussen niet via de huid ons lichaam binnenkomen. Bij een droge huid is de barrièrefunctie van de huid verminderd. Dit leidt tot problemen: de huid wordt gevoeliger voor invloeden van buitenaf, zoals bacteriën en allergenen, zal sneller irriteren en zal sneller jeuken. De barrièrefunctie zal dus hersteld moeten worden. Is deze hersteld en is de huid in goede conditie, dan zal er minder snel jeuk en eczeem optreden en zijn er minder medicinale crèmes en zalven nodig om het eczeem te behandelen.

Dat de eczeemhuid van zichzelf droog is, wisten we al. Maar, de huid kan door omstandigheden, bij ieder mens, droger worden. Het verwijderen van de natuurlijke vetlaag door douchen met heet water en het gebruik van zeep, heeft een nog meer uitdrogend effect. Ook droge lucht in de winter, de wind, bepaalde medicijnen (diuretica/plasmedicatie), andere aandoeningen (verminderd actieve schildklier) en ouder worden kunnen droge huid veroorzaken en dus de al droge eczeemhuid nog meer uitdrogen.

Baden/douchen

Vanwege deze effecten is het beleid in Nederland: weinig baden/douchen (1 à 2 keer per week of minder), niet te heet water gebruiken maar lauw, geen sterke zepen gebruiken. Na het baden/douchen, eventueel met een badolie, voorzichtig droogdeppen en dan – binnen drie minuten – insmeren met een indifferente crème of zalf.

Toch kan dat in sommige gevallen niet genoeg zijn om de huid soepel en vochtig te houden. Daarom bevelen sommige artsen de methode 'soak and seal' aan, vrij vertaald: 'weken en smeren'. In dat geval ga je elke dag ongeveer 20 minuten in bad of onder de douche, zodat je huid veel water heeft opgenomen. Daarna dep je je droog en smeer je je in met de vetste zalf om het water onder de laag vet vast te houden. Een tussenstap kan nog zijn: na het baden/douchen niet afdrogen maar eerst insmeren met een olie, bijvoorbeeld babyolie, dan voorzichtig deppen en dan een laag van de vetste zalf eroverheen. Dit kan met name een interventie bij ernstig eczeem en een zeer droge huid. Veel dagbehandelingen in ziekenhuizen beginnen dan ook vaak met baden (balneotherapie).

Zwemmen

Ook met eczeem kun je zwemmen. En, alle kinderen moeten leren zwemmen. Er zijn wel een paar aandachtspunten.

Zwemmen in zee of een zoutwaterbad kan wat pijnlijk zijn, maar bij sommige mensen doet zon & zee het eczeem juist veel goed.

In een zwembad kan het chloor soms irriterend of uitdrogend werken. Vooraf insmeren met een vette zalf en na afloop douchen en wederom insmeren met een vette zalf kan verergering van eczeem voorkomen. Er zijn ook zwembaden die chloorarm zijn en mogelijk prettiger zijn voor mensen met eczeem.

Meer over chloorarme zwembaden

Hoe vetter hoe beter

Indifferente therapie komt in allerlei vormen: badoliën, lotions (smeersels), crèmes, zalven en wat dies meer zij. In de mate van het herstellen van de barrièrefunctie van de huid kun je stellen dat zalven het meest effectief zijn, crèmes iets minder, lotions nog minder en badoliën het minst. Lotions worden eigenlijk alleen toegepast op de behaarde hoofdhuid en zullen we verder buiten beschouwing laten. Badoliën worden alleen tijdens het baden/douchen gebruikt en zijn op zichzelf onvoldoende om de barrièrefunctie van de huid te herstellen.

Je kunt er dus vanuit gaan, als herstel van de barrièrefunctie het doel is, dat de vetste zalf het beste middel is. Smeer je de huid in met pure vaseline, dan is de huid volkomen afgesloten. Maar dat werkt ook weer niet optimaal, want de huid scheidt ook zaken af, zoals water, talg, dode huidcellen en zweet. Dus als je de huid helemaal afsluit, dan irriteert dat.

Tegelijkertijd is het ook belangrijk hoe de therapie ervaren wordt en welke kleding je draagt. Als je een zijden blouse gaat dragen, dan is een net ingesmeerde huid met vaseline/paraffine niet zo’n goed idee: de blouse kan meteen prullenbak in! Het hangt er ook vanaf hoe droog de huid is, of hoe nattend het eczeem. Op nattend eczeem glijdt vette zalf er meteen af. Daar is een crème (zonder vaseline erin!) meer op zijn plaats, ook omdat de crème het vocht zal opnemen (indrogend effect); zalf doet dat niet.

Kortom, afhankelijk van de persoonlijke omstandigheden, de huid en het eczeem zul je moeten kiezen wat het beste bij je past. Bovendien, als je dagelijks moet smeren, gedurende vele jaren, dan kan het maar beter zijn met iets dat je bevalt.


Speciale toevoegingen

De arts kan besluiten om aan indifferente middelen extra stoffen toe te voegen om de huid nog soepeler te maken. Voorbeelden hiervan zijn ureum en salicylzuur. Deze stoffen maken de dode huidcellen weker (werken keratolytisch). Ze kunnen soms irriteren. Soms wordt zout toegevoegd om water vast te houden. Ook dat kan prikken. Een voorbeeld van een merkmiddel is Calmurid.

Let op: Calmurid en middelen met ureum worden niet vergoed. Ook toevoegingen met melkzuur, glycerine en cetaceum worden niet standaard vergoed.

Bijwerkingen

Soms kan de huid reageren met jeuk op indifferente middelen. Dat kan komen door dat je überhaupt iets op je huid smeert, zeker als het middel dik en stug is, of omdat de huid afgesloten is, of omdat het de huid irriteert, of omdat je allergisch bent voor één van de bestanddelen. In dat geval moet je op zoek naar een middel dat geen last geeft.

Allergie voor indifferente middelen komt weinig voor. De meest bekende is een allergie voor wolvet. Om een allergie voor (bestanddelen) van indifferente middelen vast te stellen is een contact-allergietest nodig. Men doet dan één (soms twee) grote pleisters op de rug, met daarin verschillende stofjes. Na 48 uur gaat de pleister eraf en na nog eens 24 uur wordt dan je rug 'afgelezen'. Als blijkt dat je allergisch bent voor bestanddelen, moet er een indifferent middel worden gevonden waar je wel tegen kan, desnoods speciaal voor jou samengesteld.

Natuurlijke oliën vs geraffineerde oliën

Er zijn mensen die tegen het gebruik zijn van de standaard indifferente middelen omdat ze gebaseerd zijn op oliën en vetten die niet natuurlijk zijn. Verreweg de meest gebruikte oliën en vetten zijn producten die via raffinage uit aardolie worden gemaakt, zoals vaseline en paraffine. Men noemt ze ook wel minerale oliën. Veel liever gebruiken zij oliën die geperst worden uit vruchten, zoals olijfolie en amandelolie. Dat zijn namelijk zogenaamde 'levende oliën'. Gevoelsmatig is dat een sympathiek standpunt, maar voor de behandeling van de huid maakt het niets uit. Sterker nog, men moet bij deze oliën er goed op letten dat het – wederom – geraffineerde oliën zijn, anders kan men namelijk een allergie voor die natuurlijke oliën én de vrucht waaruit ze afkomstig zijn ontwikkelen.

Hoeveel, hoe vaak?

Hoe je de middelen moet toepassen – hoeveel, hoe dik, hoe dun, hoe vaak, wanneer – is een kwestie van uitproberen. Zoals eerder gezegd hangt het gebruik af van de droogte van de huid, het seizoen, welke kleding je draagt en wat 'prettig aanvoelt'. Er is dus geen algemene richtlijn, tenzij de arts een duidelijk regime voorschrijft. Maar dan nog kan het zijn dat de voorgeschreven zalf of crème niet bevalt, of dat er minder of meer nodig is.

Het loont absoluut de moeite om aan je arts te vragen om van een aantal middelen, in verschillende gradaties van vetheid, in kleine hoeveelheden voor te schrijven (zie de lijst met middelen tegen de droge huid), bijvoorbeeld 100 gram van elk. Het is dan gewoon een kwestie van kijken wat jou, jouw kind, het beste bevalt. Mocht je vragen hebben over de samenstelling van de middelen, raadpleeg dan ook eens de apotheker. Hij of zij heeft veel verstand van deze middelen.

Vrij verkrijgbare middelen

De zogenoemde OTC-middelen (over the counter of vrij-verkrijgbaar) zoals LocoBase Repair, Rescue Cream, Sudo Crème, Grafietzalf, SkinSolv, Physiogel, Lipikar etc, kunnen ook een goede basis zijn voor het onderhoud van de droge huid. Ze zijn echter prijzig en soms alleen te veroorloven als het gaat om kinderen omdat je dan minder nodig hebt. Toch kan het zijn dat een OTC-middel goed bevalt op een specifiek huiddeel, bijvoorbeeld de handen, voeten of het gezicht. Mocht je absoluut geen baat hebben bij de standaard middelen die vergoed worden, dan is dat het proberen waard.

Tot slot

Indifferente therapie is niet rechttoe rechtaan. Het is uitvinden wat voor jou, jouw kind, het beste werkt en daar moet je soms moeite voor doen. Maar dat loont. Want waar het uiteindelijk om gaat is dat de middelen die je gebruikt leiden tot een soepeler huid met een herstelde barrièrefunctie en dat ze goed bevallen. Alleen dan zul je ze namelijk regelmatig gebruiken, en alleen dan is dat dé indifferente therapie die dé solide basis is van jouw eczeembehandeling.

Middelen voor de droge huid

Vind je onze informatie handig en wil je een bijdrage leveren aan de VMCE?
Doneer hier

• behandeling

Details

Gepubliceerd: 28 augustus 2018

Zoals veel eczeempatiënten zelf hebben ervaren, kan zonlicht een positieve invloed hebben op eczeem. De reden hierachter is dat zonlicht, specifiek het ultraviolette deel, de afweer in de huid zelf onderdrukt, waardoor het eczeem – wat door een overactief afweersysteem wordt veroorzaakt – minder wordt.

Op basis hiervan heeft de medische wetenschap lichttherapie ontwikkeld, ook wel fototherapie genoemd. Met lichttherapie is het mogelijk om de huid te belichten met een hele specifieke dosis ultraviolet licht. Dit voorkomt dat men blootgesteld wordt aan teveel licht en verbrandt. En zoals iedereen weet, kan blootstelling aan te veel zonlicht de kans op huidkanker doen toenemen, en dus is goed gedoseerde belichting noodzakelijk.

Bestanddelen van zonlicht

Soorten lichttherapie

Er zijn twee hoofdtypen lichttherapie, die beiden weer bestaan uit twee varianten:

• Belichting met UVB
• Belichting met UVA

UVB

UVB is een bestanddeel uit natuurlijk zonlicht. Het wordt opgewekt in speciale TL-buizen die in een lichtcabine zijn een gemonteerd. Er zijn twee typen UVB: zogenaamd breed-spectrum UVB en smal-spectrum UVB. Het verschil tussen die twee is dat bij smal-spectrum UVB alleen het UVB-licht wordt gebruikt (golflengte 311 nm, ook wel TL01 genoemd) dat voor het therapeutische effect zou zorgen. De kans op verbranding zou dan minder zijn. Voor de rest is er geen verschil.

Er moet meestal drie keer per week belicht worden, waarbij de duur van de belichting langzaam wordt opgevoerd. Meestal begint men bij enkele seconden, om dit langzaam op te voeren tot aantallen minuten. Meestal duurt een kuur ongeveer 16 weken.

UVB-belichting kan naast het hele lichaam, ook per lichaamsdeel worden gedaan, bijvoorbeeld alleen handen en/of voeten.

UVA

UVA-belichting werkt in grote lijnen hetzelfde als UVB. UVA zit ook in zonlicht en werkt minder sterk dan UVB. Daarom wordt UVA alleen in combinatie met een geneesmiddel gebruikt. Dit geneesmiddel (Psoraleen) zorgt ervoor dat de huid gevoeliger is voor de UVA-stralen, vandaar de naam PUVA-behandeling.

Er zijn twee manieren psoraleen te gebruiken: 1) door het in capsule-vorm te nemen of 2) door het in badwater te doen en voor de belichting in bad te gaan met psoraleen in het water opgelost. Dit laatste heet ook wel bad-PUVA.

UVA-1: Sinds een aantal jaren is er ook belichting mogelijk met UVA-1. Dat is ook een behandeling met UVA-licht maar zonder dat psoraleen nodig is. Het is niet in alle ziekenhuizen beschikbaar.

UVB

UVB is een bestanddeel uit natuurlijk zonlicht. Het wordt opgewekt in speciale TL-buizen die in een lichtcabine zijn een gemonteerd. Er zijn twee typen UVB: zogenaamd breed-spectrum UVB en smal-spectrum UVB. Het verschil tussen die twee is dat bij smal-spectrum UVB alleen het UVB-licht wordt gebruikt (golflengte 311 nm, ook wel TL01 genoemd) dat voor het therapeutische effect zou zorgen. De kans op verbranding zou dan minder zijn. Voor de rest is er geen verschil.

Er moet meestal drie keer per week belicht worden, waarbij de duur van de belichting langzaam wordt opgevoerd. Meestal begint men bij enkele seconden, om dit langzaam op te voeren tot aantallen minuten. Meestal duurt een kuur ongeveer 16 weken.

UVB-belichting kan naast het hele lichaam, ook per lichaamsdeel worden gedaan, bijvoorbeeld alleen handen en/of voeten.

Bijwerkingen

Hoewel lichttherapie heel goed kan werken, kunnen er ook bijwerkingen optreden.

Korte termijn bijwerkingen:

• Verbranden. Door verschillende oorzaken kan de huid 'zonnebrand' oplopen. Dit kan verbranden zijn in de belichtingscabine, maar ook verbranden buiten. Door de therapie heeft de huid immers al bijna de maximale dosering UV-licht te verwerken gehad. Extra zonlicht buiten kan dan alsnog leiden tot verbranden van de huid. Beschermende kleding en zonnebrandcrème kunnen dus nodig zijn. Statistisch kans op verbranden door de belichting zelf: verbranden en blaarvorming 1-2% en roodheid van de huid 4-8%.
• PUVA: misselijkheid door de psoraleen. En gedurende de behandeling met psoraleen mogen vrouwen niet zwanger worden en mannen geen kinderen verwekken.

Lange termijn bijwerkingen:

• Veroudering van de huid.
• Net als bij blootstelling aan gewoon zonlicht kan de huid door UV-therapie lichtschade oplopen die uiteindelijk kan leiden tot huidkanker. Door het aantal behandelkuren te beperken evenals de duur per kuur kan dit risico worden beperkt.

Daarnaast mag je tijdens de lichttherapie geen geneesmiddelen gebruiken die de afweer onderdrukken, zoals ciclosporine, tacrolimuszalf en pimecrolimuscrème. Vanwege de grotere kans op verbranding mogen ook geen teerzalven tijdens de duur van de kuur worden gebruikt.

Belasting

Lichttherapie kan een hele belasting zijn omdat je voor deze vorm van therapie telkens naar een ziekenhuis moet reizen. Soms lukt het wel om een geschikt tijdstip te krijgen (begin ochtend, lunch of aan het eind van de middag), maar vaak ook niet. Dat kan dus behoorlijk ingrijpen op werk en studie. Als het medisch verantwoord is, kan UVB-lichttherapie ook thuis gedaan worden (PUVA en UVA-1 niet). Hiervoor wordt dan gedurende de kuur apparatuur in bruikleen gegeven. De vergoeding van belichting thuis zit in het basispakket. Vraag desgewenst aan de behandelend dermatoloog wat de mogelijkheden zijn. Met de Vergelijkingshulp Constitutioneel Eczeem kan specifiek gezocht worden op ziekenhuizen die thuisbelichting met UVB aanbieden als behandelmethode.

Hoe gaat het in zijn werk?

De UVB-lichttherapie bestaat doorgaans uit drie behandelingen per week, gedurende een periode die afhankelijk is van de huidziekte en de reactie van de ziekte op de behandeling.

De PUVA/UVA-1 lichttherapie bestaat doorgaans uit twee behandelingen per week, gedurende een periode die afhankelijk is van de huidziekte en de reactie van de ziekte op de behandeling.

Het is verstandig om op de dagen dat je wordt behandeld thuis eventuele schilferige droge plekken in te smeren met neutrale crème of zalf. Hierdoor verdwijnen de schilfers, wat de behandeling ten goede komt.

Bij PUVA zijn er twee mogelijkheden:

1. Je krijgt de psoraleen per capsule toegediend; je moet dan tot 8 uur na inname de ogen en huid goed beschermen, omdat diegevoeliger zijn geworden voor zonlicht, TL-licht en de televisie;
2. Je gaat voor de belichting in een bad met psoraleen. In dat geval moet je de huid 24 uur na het bad tegen zonlicht beschermen.

Nog wat richtlijnen waar je je aan moet houden:

• Gedurende de lichtbehandeling 'in de kast' moet je een speciale bril dragen, die de ogen beschermt. De bril krijgt je bij aanvang van de therapie en moet je steeds meenemen als je voor behandeling komt.
• Bij griep of koorts mag je niet worden behandeld.
• Probeer op de dagen dat je met UV-licht wordt behandeld niet teveel in de zon te komen. De kans op verbranden is die dagen erg groot.
• In sommige gevallen wordt er voordat je met de lichttherapie begint een lichttest gedaan. Dit is om te bepalen hoe gevoelig je huid is voor een bepaald soort UV-licht.
• Mannen wordt aangeraden een kleine onderbroek of string te dragen tijdens de lichtbehandeling. Dit is om de genitaliën te beschermen tegen een teveel aan UV-straling.

Meer informatie over uw behandeling kunt je vragen aan de arts, of aan de verpleegkundigen die de belichting uitvoeren.

Vind je onze informatie handig en wil je een bijdrage leveren aan de VMCE?
Doneer hier

• zalf / crème
• behandeling
• medicatie

Details

Gepubliceerd: 28 augustus 2018

Dermatocorticosteroïden - hormoonzalven in de volksmond - zijn zalven, crèmes en lotions waarin een middel zit dat afgeleid is van het natuurlijke hormoon cortisol. Cortisol is een hormoon dat in de bijnieren wordt aangemaakt en dat veel belangrijke processen in het lichaam regelt. Het is onmisbaar.

Corticosteroïden werken op de huid als een afweeronderdrukker. Inmiddels zijn er verschillende varianten van ontwikkeld. Ze hebben elk een andere sterkte en op basis daarvan worden ze ingedeeld in klassen: van 1 (zwak) tot 4 (zeer sterk).

Gebruik

Veel mensen zijn in eerste instantie huiverig om dermatocorticosteroïden te gebruiken. Dat is op zich begrijpelijk, maar met goede begeleiding en juist gebruik zijn ze veilig en kunnen er heel goede resultaten worden behaald. Essentieel is het juiste gebruik. Vraag bij de voorschrijvend arts altijd alle details omtrent het gebruik. Hoe vaak? Op het hele lichaam of alleen de eczeemplekken? Hoe dik/dun? De aanwijzing ‘tweemaal daags dun aanbrengen’, zoals vaak op het etiket te lezen is, is echt niet voldoende. Een aantal dingen om op te letten:

De klassenindeling
Klassen 1 en 2 mogen zonder meer bij een kind worden toegepast. Gebruik niet meer dan 30 gram per week bij patiënten jonger dan 2 jaar, niet meer dan 50 gram per week tussen 2 en 5 jaar; daarboven mag maximaal 100 gram per week worden gebruikt. Klasse 3 en 4 worden bij kinderen alleen voorgeschreven als een ernstige verergering van het eczeem moet worden behandeld.  Controle door een dermatoloog is dan noodzakelijk.

Intermitterend gebruik
Het effect van de zalf vermindert bij continue gebruik. Het is daarom belangrijk zogenaamde stopdagen in te lassen; dit noemen we intermitterend gebruik. Hierbij zijn er tussenpozen van minimaal drie dagen waarop geen dermatocorticosteroïden worden gebruikt. Lukt het niet om het eczeem in toom te houden in die stopdagen, dan is het beter een klasse hoger te gaan. Een ander schema dat geschikt is voor sommige hormoonzalven is het om-de-dag schema: de ene dag wel, de andere dag niet.

Eerst hoog, dan laag
Het kan soms raadzaam zijn om eerst met een hogere klasse te beginnen. Als het eczeem onder controle is kun je een klasse lager gaan.

Gevoelige plekjes
Het gezicht en de genitaliën zijn extra gevoelig voor corticosteroïden en dus is daar de kans op bijwerkingen groter. Pas daarom een lagere klasse in het gezicht toe en vermijdt de genitaliën.

Hoofdhuid
Voor de behaarde hoofdhuid zijn lotions beschikbaar.

Vingertop-methodiek

Voor nauwkeurig smeren kan de vingertopmethodiek worden gebruikt. Uitgangspunt van deze methodiek is dat met een tube met een opening van 5 mm een streepje zalf/crème wordt gelegd op het bovenste kootje van de wijsvinger van een volwassene, een vingertopeenheid (VTE). Dat is ongeveer een halve gram zalf/crème. Deze hoeveelheid is voldoende voor het insmeren van beide zijden van een volwassen hand, ongeveer 300 vierkante centimeter. Dat ziet er zo uit:

Per leeftijd en per lichaamsdeel zijn er maximale hoeveelheden vingertopeenheden vastgesteld. Deze zijn natuurlijk bij benadering, maar het geeft wel een goede handreiking. Dat overzicht is als volgt, en bedenk dat een vingertopeenheid een halve gram is, dus delen door twee voor de hoeveelheid grammen:

Overzicht middelen

Bijwerkingen van dermatocorticosteroïden

Zeker met de hoge klassen is het belangrijk om onder controle te zijn van een arts die bekend is met de bijwerkingen van dermatocorticosteroïden, het liefst een dermatoloog. Het dunner worden van de huid is één van de voornaamste bijwerkingen. Doordat de zalf de activiteit van de huid onderdrukt, kan de huid dunner worden. We noemen dat atrofie. Hoewel atrofie op zich niet gevaarlijk is, is het ontsierend en kan leiden tot sneller krijgen van blauwe plekken, striae en beschadigingen.

Bij het veelvuldig gebruik van hoge klassen op grote lichaamsoppervlakten bestaat de kans dat er te veel van het hormoon in het bloed komt. Dat kan leiden tot zogenaamde systemische bijwerkingen. Een kind is daar gevoeliger voor omdat het relatief een groter huidoppervlak heeft dan een volwassene. Maar, systemisch bijwerking van dermatocorticosteroïden komen gelukkig zeer zelden voor.

Een veel gehoord verhaal is dat door het onderdrukken van eczeem met dermatocorticosteroïden 'het eczeem naar binnen slaat' en dat er daardoor astma ontstaat. Astma komt veel voor bij kinderen die eczeem hebben, maar treedt vaak pas op latere leeftijd op. Sommige denken dan dat dit door de dermatocorticosteroïden komt, maar dat is niet waar. In medische termen heet dit fenomeen de allergische mars, oftewel de opmars van eczeem naar astma naar hooikoorts. Hoe dit precies komt en welke kinderen met eczeem ook astma gaan ontwikkelen is niet helemaal duidelijk. Wel is duidelijk dat er een relatie is tussen de drie: het zijn alle drie atopische ziekten. Zo ongeveer 40% van de kinderen met eczeem krijgt ook astma en ongeveer 60% hooikoorts.

Overigens is het opmerkelijk dat men bij gebruik van exact dezelfde corticosteroïden bij astma, de zogenaamde inhalatiecorticosteroïden, niet dezelfde voorbehouden heeft als bij dermatocorticosteroïden.