Lijst middelen voor de droge huid
Indifferente therapie, neutrale crèmes en zalven, basiszalven, allemaal namen voor hetzelfde. Indifferente therapie is misschien wel de beste benaming, omdat het niet uitgaat van een bepaalde vorm (zalf, crème). ‘Indifferent’ betekent in dit geval dat er geen medicatie (bijvoorbeeld hormonen) in zit.
Indifferente therapie wordt toegepast om de droge huid te behandelen. Dat is nodig omdat de huid bij eczeem droog of zelfs extreem droog kan zijn. Een droge eczeemhuid is niet in staat om zelf vocht vast te houden en om voldoende huidvet aan te maken. Waarom dat zo is, weet men niet exact, maar het zou kunnen komen door een gen-mutatie.
De huid is de barrière tussen 'buiten' en 'binnen' en zorgt ervoor dat water, stoffen, bacteriën en virussen niet via de huid ons lichaam binnenkomen. Bij een droge huid is de barrièrefunctie van de huid verminderd. Dit leidt tot problemen: de huid wordt gevoeliger voor invloeden van buitenaf, zoals bacteriën en allergenen, zal sneller irriteren en zal sneller jeuken. De barrièrefunctie zal dus hersteld moeten worden. Is deze hersteld en is de huid in goede conditie, dan zal er minder snel jeuk en eczeem optreden en zijn er minder medicinale crèmes en zalven nodig om het eczeem te behandelen.
Dat de eczeemhuid van zichzelf droog is, wisten we al. Maar, de huid kan door omstandigheden, bij ieder mens, droger worden. Het verwijderen van de natuurlijke vetlaag door douchen met heet water en het gebruik van zeep, heeft een nog meer uitdrogend effect. Ook droge lucht in de winter, de wind, bepaalde medicijnen (diuretica/plasmedicatie), andere aandoeningen (verminderd actieve schildklier) en ouder worden kunnen droge huid veroorzaken en dus de al droge eczeemhuid nog meer uitdrogen.
Vanwege deze effecten is het beleid in Nederland: weinig baden/douchen (1 à 2 keer per week of minder), niet te heet water gebruiken maar lauw, geen sterke zepen gebruiken. Na het baden/douchen, eventueel met een badolie, voorzichtig droogdeppen en dan – binnen drie minuten – insmeren met een indifferente crème of zalf.
Toch kan dat in sommige gevallen niet genoeg zijn om de huid soepel en vochtig te houden. Daarom bevelen sommige artsen de methode 'soak and seal' aan, vrij vertaald: 'weken en smeren'. In dat geval ga je elke dag ongeveer 20 minuten in bad of onder de douche, zodat je huid veel water heeft opgenomen. Daarna dep je je droog en smeer je je in met de vetste zalf om het water onder de laag vet vast te houden. Een tussenstap kan nog zijn: na het baden/douchen niet afdrogen maar eerst insmeren met een olie, bijvoorbeeld babyolie, dan voorzichtig deppen en dan een laag van de vetste zalf eroverheen. Dit kan met name een interventie bij ernstig eczeem en een zeer droge huid. Veel dagbehandelingen in ziekenhuizen beginnen dan ook vaak met baden (balneotherapie).
Ook met eczeem kun je zwemmen. En, alle kinderen moeten leren zwemmen. Er zijn wel een paar aandachtspunten.
Zwemmen in zee of een zoutwaterbad kan wat pijnlijk zijn, maar bij sommige mensen doet zon & zee het eczeem juist veel goed.
In een zwembad kan het chloor soms irriterend of uitdrogend werken. Vooraf insmeren met een vette zalf en na afloop douchen en wederom insmeren met een vette zalf kan verergering van eczeem voorkomen. Er zijn ook zwembaden die chloorarm zijn en mogelijk prettiger zijn voor mensen met eczeem.
Meer over chloorarme zwembaden
Indifferente therapie komt in allerlei vormen: badoliën, lotions (smeersels), crèmes, zalven en wat dies meer zij. In de mate van het herstellen van de barrièrefunctie van de huid kun je stellen dat zalven het meest effectief zijn, crèmes iets minder, lotions nog minder en badoliën het minst. Lotions worden eigenlijk alleen toegepast op de behaarde hoofdhuid en zullen we verder buiten beschouwing laten. Badoliën worden alleen tijdens het baden/douchen gebruikt en zijn op zichzelf onvoldoende om de barrièrefunctie van de huid te herstellen.
Je kunt er dus vanuit gaan, als herstel van de barrièrefunctie het doel is, dat de vetste zalf het beste middel is. Smeer je de huid in met pure vaseline, dan is de huid volkomen afgesloten. Maar dat werkt ook weer niet optimaal, want de huid scheidt ook zaken af, zoals water, talg, dode huidcellen en zweet. Dus als je de huid helemaal afsluit, dan irriteert dat.
Tegelijkertijd is het ook belangrijk hoe de therapie ervaren wordt en welke kleding je draagt. Als je een zijden blouse gaat dragen, dan is een net ingesmeerde huid met vaseline/paraffine niet zo’n goed idee: de blouse kan meteen prullenbak in! Het hangt er ook vanaf hoe droog de huid is, of hoe nattend het eczeem. Op nattend eczeem glijdt vette zalf er meteen af. Daar is een crème (zonder vaseline erin!) meer op zijn plaats, ook omdat de crème het vocht zal opnemen (indrogend effect); zalf doet dat niet.
Kortom, afhankelijk van de persoonlijke omstandigheden, de huid en het eczeem zul je moeten kiezen wat het beste bij je past. Bovendien, als je dagelijks moet smeren, gedurende vele jaren, dan kan het maar beter zijn met iets dat je bevalt.
De arts kan besluiten om aan indifferente middelen extra stoffen toe te voegen om de huid nog soepeler te maken. Voorbeelden hiervan zijn ureum en salicylzuur. Deze stoffen maken de dode huidcellen weker (werken keratolytisch). Ze kunnen soms irriteren. Soms wordt zout toegevoegd om water vast te houden. Ook dat kan prikken. Een voorbeeld van een merkmiddel is Calmurid.
Let op: Calmurid en middelen met ureum worden niet meer vergoed sinds 1-1-2017. Ook toevoegingen met melkzuur, glycerine en cetaceum worden niet meer vergoed (sinds 1-1-2016).
Soms kan de huid reageren met jeuk op indifferente middelen. Dat kan komen door dat je überhaupt iets op je huid smeert, zeker als het middel dik en stug is, of omdat de huid afgesloten is, of omdat het de huid irriteert, of omdat je allergisch bent voor één van de bestanddelen. In dat geval moet je op zoek naar een middel dat geen last geeft.
Allergie voor indifferente middelen komt weinig voor. De meest bekende is een allergie voor wolvet. Om een allergie voor (bestanddelen) van indifferente middelen vast te stellen is een contact-allergietest nodig. Men doet dan één (soms twee) grote pleisters op de rug, met daarin verschillende stofjes. Na 48 uur gaat de pleister eraf en na nog eens 24 uur wordt dan je rug 'afgelezen'. Als blijkt dat je allergisch bent voor bestanddelen, moet er een indifferent middel worden gevonden waar je wel tegen kan, desnoods speciaal voor jou samengesteld.
Er zijn mensen die tegen het gebruik zijn van de standaard indifferente middelen omdat ze gebaseerd zijn op oliën en vetten die niet natuurlijk zijn. Verreweg de meest gebruikte oliën en vetten zijn producten die via raffinage uit aardolie worden gemaakt, zoals vaseline en paraffine. Men noemt ze ook wel minerale oliën. Veel liever gebruiken zij oliën die geperst worden uit vruchten, zoals olijfolie en amandelolie. Dat zijn namelijk zogenaamde 'levende oliën'. Gevoelsmatig is dat een sympathiek standpunt, maar voor de behandeling van de huid maakt het niets uit. Sterker nog, men moet bij deze oliën er goed op letten dat het – wederom – geraffineerde oliën zijn, anders kan men namelijk een allergie voor die natuurlijke oliën én de vrucht waaruit ze afkomstig zijn ontwikkelen.
Hoe je de middelen moet toepassen – hoeveel, hoe dik, hoe dun, hoe vaak, wanneer – is een kwestie van uitproberen. Zoals eerder gezegd hangt het gebruik af van de droogte van de huid, het seizoen, welke kleding je draagt en wat 'prettig aanvoelt'. Er is dus geen algemene richtlijn, tenzij de arts een duidelijk regime voorschrijft. Maar dan nog kan het zijn dat de voorgeschreven zalf of crème niet bevalt, of dat er minder of meer nodig is.
Het loont absoluut de moeite om aan je arts te vragen om van een aantal middelen, in verschillende gradaties van vetheid, in kleine hoeveelheden voor te schrijven (zie de lijst met middelen tegen de droge huid), bijvoorbeeld 100 gram van elk. Het is dan gewoon een kwestie van kijken wat jou, jouw kind, het beste bevalt. Mocht je vragen hebben over de samenstelling van de middelen, raadpleeg dan ook eens de apotheker. Hij of zij heeft veel verstand van deze middelen.
De zogenoemde OTC-middelen (over the counter of vrij-verkrijgbaar) zoals LocoBase Repair, Rescue Cream, Sudo Crème, Grafietzalf, SkinSolv, Physiogel, Lipikar etc, kunnen ook een goede basis zijn voor het onderhoud van de droge huid. Ze zijn echter prijzig en soms alleen te veroorloven als het gaat om kinderen omdat je dan minder nodig hebt. Toch kan het zijn dat een OTC-middel goed bevalt op een specifiek huiddeel, bijvoorbeeld de handen, voeten of het gezicht. Mocht je absoluut geen baat hebben bij de standaard middelen die vergoed worden, dan is dat het proberen waard.
Indifferente therapie is niet rechttoe rechtaan. Het is uitvinden wat voor jou, jouw kind, het beste werkt en daar moet je soms moeite voor doen. Maar dat loont. Want waar het uiteindelijk om gaat is dat de middelen die je gebruikt leiden tot een soepeler huid met een herstelde barrièrefunctie en dat ze goed bevallen. Alleen dan zul je ze namelijk regelmatig gebruiken, en alleen dan is dat dé indifferente therapie die dé solide basis is van jouw eczeembehandeling.
Zoals veel eczeempatiënten zelf hebben ervaren, kan zonlicht een positieve invloed hebben op eczeem. De reden hierachter is dat zonlicht, specifiek het ultraviolette deel, de afweer in de huid zelf onderdrukt, waardoor het eczeem – wat door een overactief afweersysteem wordt veroorzaakt – minder wordt.
Op basis hiervan heeft de medische wetenschap lichttherapie ontwikkeld, ook wel fototherapie genoemd. Met lichttherapie is het mogelijk om de huid te belichten met een hele specifieke dosis ultraviolet licht. Dit voorkomt dat men blootgesteld wordt aan teveel licht en verbrandt. En zoals iedereen weet, kan blootstelling aan te veel zonlicht de kans op huidkanker doen toenemen, en dus is goed gedoseerde belichting noodzakelijk.
Er zijn twee hoofdtypen lichttherapie, die beiden weer bestaan uit twee varianten:
UVB is een bestanddeel uit natuurlijk zonlicht. Het wordt opgewekt in speciale TL-buizen die in een lichtcabine zijn een gemonteerd. Er zijn twee typen UVB: zogenaamd breed-spectrum UVB en smal-spectrum UVB. Het verschil tussen die twee is dat bij smal-spectrum UVB alleen het UVB-licht wordt gebruikt (golflengte 311 nm, ook wel TL01 genoemd) dat voor het therapeutische effect zou zorgen. De kans op verbranding zou dan minder zijn. Voor de rest is er geen verschil.
Er moet meestal drie keer per week belicht worden, waarbij de duur van de belichting langzaam wordt opgevoerd. Meestal begint men bij enkele seconden, om dit langzaam op te voeren tot aantallen minuten. Meestal duurt een kuur ongeveer 16 weken.
UVB-belichting kan naast het hele lichaam, ook per lichaamsdeel worden gedaan, bijvoorbeeld alleen handen en/of voeten.
UVA-belichting werkt in grote lijnen hetzelfde als UVB. UVA zit ook in zonlicht en werkt minder sterk dan UVB. Daarom wordt UVA alleen in combinatie met een geneesmiddel gebruikt. Dit geneesmiddel (Psoraleen) zorgt ervoor dat de huid gevoeliger is voor de UVA-stralen, vandaar de naam PUVA-behandeling.
Er zijn twee manieren psoraleen te gebruiken: 1) door het in capsule-vorm te nemen of 2) door het in badwater te doen en voor de belichting in bad te gaan met psoraleen in het water opgelost. Dit laatste heet ook wel bad-PUVA.
UVA-1: Sinds een aantal jaren is er ook belichting mogelijk met UVA-1. Dat is ook een behandeling met UVA-licht maar zonder dat psoraleen nodig is. Het is niet in alle ziekenhuizen beschikbaar.
UVB is een bestanddeel uit natuurlijk zonlicht. Het wordt opgewekt in speciale TL-buizen die in een lichtcabine zijn een gemonteerd. Er zijn twee typen UVB: zogenaamd breed-spectrum UVB en smal-spectrum UVB. Het verschil tussen die twee is dat bij smal-spectrum UVB alleen het UVB-licht wordt gebruikt (golflengte 311 nm, ook wel TL01 genoemd) dat voor het therapeutische effect zou zorgen. De kans op verbranding zou dan minder zijn. Voor de rest is er geen verschil.
Er moet meestal drie keer per week belicht worden, waarbij de duur van de belichting langzaam wordt opgevoerd. Meestal begint men bij enkele seconden, om dit langzaam op te voeren tot aantallen minuten. Meestal duurt een kuur ongeveer 16 weken.
UVB-belichting kan naast het hele lichaam, ook per lichaamsdeel worden gedaan, bijvoorbeeld alleen handen en/of voeten.
Hoewel lichttherapie heel goed kan werken, kunnen er ook bijwerkingen optreden.
Korte termijn bijwerkingen:
Lange termijn bijwerkingen:
Daarnaast mag je tijdens de lichttherapie geen geneesmiddelen gebruiken die de afweer onderdrukken, zoals ciclosporine, tacrolimuszalf en pimecrolimuscrème. Vanwege de grotere kans op verbranding mogen ook geen teerzalven tijdens de duur van de kuur worden gebruikt.
Lichttherapie kan een hele belasting zijn omdat je voor deze vorm van therapie telkens naar een ziekenhuis moet reizen. Soms lukt het wel om een geschikt tijdstip te krijgen (begin ochtend, lunch of aan het eind van de middag), maar vaak ook niet. Dat kan dus behoorlijk ingrijpen op werk en studie. Als het medisch verantwoord is, kan UVB-lichttherapie ook thuis gedaan worden (PUVA en UVA-1 niet). Hiervoor wordt dan gedurende de kuur apparatuur in bruikleen gegeven. De vergoeding van belichting thuis zit in het basispakket. Vraag desgewenst aan de behandelend dermatoloog wat de mogelijkheden zijn. Met de Vergelijkingshulp Constitutioneel Eczeem kan specifiek gezocht worden op ziekenhuizen die thuisbelichting met UVB aanbieden als behandelmethode.
De UVB-lichttherapie bestaat doorgaans uit drie behandelingen per week, gedurende een periode die afhankelijk is van de huidziekte en de reactie van de ziekte op de behandeling.
De PUVA/UVA-1 lichttherapie bestaat doorgaans uit twee behandelingen per week, gedurende een periode die afhankelijk is van de huidziekte en de reactie van de ziekte op de behandeling.
Het is verstandig om op de dagen dat je wordt behandeld thuis eventuele schilferige droge plekken in te smeren met neutrale crème of zalf. Hierdoor verdwijnen de schilfers, wat de behandeling ten goede komt.
Bij PUVA zijn er twee mogelijkheden:
Nog wat richtlijnen waar je je aan moet houden:
Meer informatie over uw behandeling kunt je vragen aan de arts, of aan de verpleegkundigen die de belichting uitvoeren.
Dermatocorticosteroïden - hormoonzalven in de volksmond - zijn zalven, crèmes en lotions waarin een middel zit dat afgeleid is van het natuurlijke hormoon cortisol. Cortisol is een hormoon dat in de bijnieren wordt aangemaakt en dat veel belangrijke processen in het lichaam regelt. Het is onmisbaar.
Corticosteroïden werken op de huid als een afweeronderdrukker. Inmiddels zijn er verschillende varianten van ontwikkeld. Ze hebben elk een andere sterkte en op basis daarvan worden ze ingedeeld in klassen: van 1 (zwak) tot 4 (zeer sterk).
Veel mensen zijn in eerste instantie huiverig om dermatocorticosteroïden te gebruiken. Dat is op zich begrijpelijk, maar met goede begeleiding en juist gebruik zijn ze veilig en kunnen er heel goede resultaten worden behaald. Essentieel is het juiste gebruik. Vraag bij de voorschrijvend arts altijd alle details omtrent het gebruik. Hoe vaak? Op het hele lichaam of alleen de eczeemplekken? Hoe dik/dun? De aanwijzing ‘tweemaal daags dun aanbrengen’, zoals vaak op het etiket te lezen is, is echt niet voldoende. Een aantal dingen om op te letten:
Sterkte | Stofnaam |
Merknaam |
Klasse 1 (zwak) | Hydrocortisonacetaat 1% | |
Klasse 2 (matig) | Triamcinolonacetonide 0,1% | |
Clobetasonbutyraat 0,05% | Emovate | |
Flumetason 0,02% | Locacorten | |
Hydrocortisonbutyraat 0,1% | Locoïd (ook emulsie en lotion) | |
Klasse 3 (sterk) | Mometason 0,1% | Elocon |
Betamethason valeraat 0,1% | Betnelan, Celestoderm | |
Fluticason (creme 0,05%, zalf 0,005%) | Cutivate | |
Betamethason dipropionaat 0,05% | Diprosone | |
Desoximetason 0,25% | Ibaril, Topicorte (lotion) | |
Klasse 4 (zeer sterk) | Clobetasol propionaat 0,05% | Dermovate |
Betamethason diproprionaat 0,05% in propyleenglycol | Diprolene |
Zeker met de hoge klassen is het belangrijk om onder controle te zijn van een arts die bekend is met de bijwerkingen van dermatocorticosteroïden, het liefst een dermatoloog. Het dunner worden van de huid is één van de voornaamste bijwerkingen. Doordat de zalf de activiteit van de huid onderdrukt, kan de huid dunner worden. We noemen dat atrofie. Hoewel atrofie op zich niet gevaarlijk is, is het ontsierend en kan leiden tot sneller krijgen van blauwe plekken, striae en beschadigingen.
Bij het veelvuldig gebruik van hoge klassen op grote lichaamsoppervlakten bestaat de kans dat er teveel van het hormoon in het bloed komt. Dat kan leiden tot zogenaamde systemische bijwerkingen. Een kind is daar gevoeliger voor omdat het relatief een groter huidoppervlak heeft dan een volwassene. Maar, systemisch bijwerking van dermatocorticosteroïden komen gelukkig zeer zelden voor.
Een veel gehoord verhaal is dat door het onderdrukken van eczeem met dermatocorticosteroïden 'het eczeem naar binnen slaat' en dat er daardoor astma ontstaat. Astma komt veel voor bij kinderen die eczeem hebben, maar treedt vaak pas op latere leeftijd op. Sommige denken dan dat dit door de dermatocorticosteroïden komt, maar dat is niet waar. In medische termen heet dit fenomeen de allergische mars, oftewel de opmars van eczeem naar astma naar hooikoorts. Hoe dit precies komt en welke kinderen met eczeem ook astma gaan ontwikkelen is niet helemaal duidelijk. Wel is duidelijk dat er een relatie is tussen de drie: het zijn alle drie atopische ziekten. Zo ongeveer 40% van de kinderen met eczeem krijgt ook astma en ongeveer 60% hooikoorts.
Overigens is het opmerkelijk dat men bij gebruik van exact dezelfde corticosteroïden bij astma, de zogenaamde inhalatiecorticosteroïden, niet dezelfde voorbehouden heeft als bij dermatocorticosteroïden.
Bestel de uitgebreide folder over hormoonzalven
Hieronder volgt een overzicht van veel gebruikte en gestandaardiseerde FNA-middelen.
FNA betekent Formularium der Nederlandse Apothekers en dat houdt in dat het preparaat door elke apotheek en leverancier in dezelfde samenstelling wordt geleverd. Meer info over het onderhoud van de droge huid lees je in het artikel Droge huid.
Cetomacrogolzalf FNA
Cetomacrogolwas 25,5 g
Paraffine 21,5 g
Vaseline 38,25 g
Isopropylmyristaat 15 g
Lanettezalf FNA
Lanettewas SX 25,5 g
Paraffine 21,5 g
Vaseline 38,25 g
Isopropylmyristaat 15 g
Simplex-zalf FNA
Cetostearylalcohol 2,5 g
Paraffine 51,5 g
Vaseline 40 g
Wolvet 6 g
Vaseline/Paraffine ana (gelijke delen)
Vaseline 50 g
Paraffine 50 g
Helaas is constitutioneel eczeem nog niet te genezen. Daarom is de behandeling gericht op het verminderen van de symptomen van eczeem, zoals droogheid van de huid, roodheid en jeuk. De behandeling bestaat voornamelijk uit zalftherapie, zowel met neutrale zalven en crèmes als met hormoonzalven. Aanvullend daarop zijn er nog behandelmogelijkheden zoals verbandmiddelen, lichttherapie en afweeronderdrukkende medicijnen.
Als lid ontvangt u 4x per jaar ons magazine GAAF!, boordevol ervaringen van lotgenoten, praktische tips en de laatste inzichten op het gebied van eczeemzorg. Bovendien ontvangt u een mooi welkomstpakket met daarin onder meer de folders, de boekjes en de dvd Leven met Eczeem. Onder het motto 'Beter leven met eczeem' zet de VMCE zich al ruim twintig jaar in voor mensen met constitutioneel eczeem. Met meer leden kunnen we nóg meer betekenen voor mensen met eczeem. Het zou daarom fantastisch zijn als u lid wordt.
Vier van de oprichters van de VMCE, allemaal ervaringsdeskundigen vertellen in dit interview uit 1999 over de noodzaak van een vereniging voor mensen met constitutioneel eczeem. Deze redenen zijn nog altijd actueel!