28-12-2023 | Elk kwartaal stelt de VMCE een artikel uit GAAF! voor direct lezen beschikbaar via deze website. Dit keer vertelt arts-onderzoeker Florentine de Boer (Amsterdam UMC) over een studie naar het voedingspatroon van mensen met eczeem. De kernvraag was: wat zijn de voedingsgewoontes van volwassenen met eczeem en waarin verschillen die van mensen zonder eczeem?
Tekst: Diane van Beek
Foto Florentine de Boer: eigen archief
Mensen met eczeem eten anders
Speelt voeding een rol bij constitutioneel eczeem? En zo ja, wat is die rol dan? Veel behandelaren zeggen dat voeding bij volwassenen geen invloed zou hebben op het eczeem. Sommige patiënten denken hier iets anders over. Hoe zit dat precies?
Studie
In het najaar van 2021 schreef GAAF! al over de studie van arts-onderzoeker Florentine de Boer (Amsterdam UMC) naar het voedingspatroon van mensen met eczeem. De kernvraag ervan was: wat zijn de voedingsgewoontes van volwassenen met eczeem en waarin verschillen die gewoontes van mensen zonder eczeem?
In het artikel werden de voorlopige resultaten beschreven van haar onderzoek, dat ze uitvoerde in samenwerking met collega’s aan de Wageningen University & Research en met de VMCE. Inmiddels is het onderzoek afgerond en gepubliceerd in de Journal of the European Academy of Dermatology, een internationaal wetenschappelijk tijdschrift.
Vragenlijsten
Voor deze studie zijn twee vragenlijsten gebruikt. De eerste om achtergrondinformatie te krijgen van de deelnemers en in welke mate ze eczeem hebben. De tweede om hun voedingspatroon inzichtelijk te maken. De Boer: “We hebben gebruikgemaakt van de voedselfrequentie-vragenlijst van de Wageningse universiteit. Dit is een lijst met 81 vragen waarmee je kunt vaststellen wat iemand de laatste dertig dagen heeft gegeten. Zo kunnen we de eetgewoonten van mensen met en zonder eczeem met elkaar vergelijken.”
Bij iedere deelnemer is onder andere gekeken naar de totale inname van eiwitten, vetten, koolhydraten en kilocalorieën per dag. “Ook werd gekeken of ze een dieet volgden en of ze supplementen (zoals vitaminen) gebruikten. Aan deelnemers met eczeem werd gevraagd of zij het idee hadden dat bepaalde voedingsmiddelen invloed hebben op de ernst van hun eczeem. En zo ja, welke dat dan zijn.”
Anders eten
In totaal hebben 428 mensen meegedaan aan de studie: 240 mensen met eczeem en 188 zonder. En wat blijkt? Mensen met eczeem eten anders dan mensen zonder eczeem. Mensen met eczeem blijken minder koolhydraten, eiwitten en vetten te eten en hierdoor minder calorieën binnen te krijgen dan mensen zonder eczeem. Gemiddeld nemen zij zelfs minder calorieën in dan de dagelijkse aanbevolen hoeveelheid. Dit verschil blijft bestaan wanneer je corrigeert naar leeftijd en geslacht.
We kunnen er niet meer omheen: voeding speelt een rol bij mensen met eczeem
De Boer: “Ik vind dit een opvallende bevinding. Waardoor dit komt weten we niet. Een theorie is dat mensen met eczeem vaker dingen weglaten uit hun dieet en dit niet vervangen door iets anders. Maar dit kunnen we niet met zekerheid zeggen, dit moet nader onderzocht worden.” Ze vervolgt: “Wat mogelijk ook meespeelt is dat de meeste deelnemers met eczeem zichzelf hebben aangemeld voor de studie, naar aanleiding van de oproepen van de VMCE. Dit zijn mogelijk mensen die meer interesse hebben in voeding en mogelijk uit zichzelf al gezonder eten en hiermee meer bezig zijn. We weten dus niet zeker of deze groep een goede afspiegeling is van alle mensen met eczeem. Daar moet je rekening mee houden bij het beoordelen van de resultaten."
Een ander aandachtspunt is dat het onderzoek is gebaseerd op zelfrapportage. De Boer: “Mensen moeten zelf opschrijven wat ze precies eten en drinken. Eerdere onderzoeken hebben laten zien dat mensen toch een net gezondere versie van zichzelf laten zien. Waarschijnlijk gebeurt dat ook in de controlegroep, dus dat effect kun je tegen elkaar wegstrepen.” Verder blijkt dat zowel mensen met eczeem als mensen zonder eczeem ongeveer even vaak een dieet volgen. “Mensen met eczeem volgen veel vaker een koemelkeiwit-vrij dieet. Maar liefst twee derde van hen geeft aan dat bepaalde voeding hun eczeem erger maakt. Koemelkeiwit wordt het vaakst genoemd als trigger. Daarna volgen noten, tarwe, pinda's, schaaldieren en vis.
Aantallen
De Boer is blij dat zoveel mensen meededen aan de studie. “In eerste instantie hadden we maar een kleine groep deelnemers. Dan is het best lastig om conclusies te trekken uit de resultaten. Daarom hebben we besloten de studie langer door te laten gaan, want met een grotere groep kun je de conclusies wat harder maken. Om mensen te werven hebben we ook hulp gehad van de universiteit in Wageningen. Zij hebben databases met mensen die vaker meedoen met wetenschappelijk onderzoek.”
De resultaten van de studie bevestigen het idee dat dieet en voeding een grote rol spelen in het dagelijks leven van mensen met eczeem. “Deze studie is een opstapje naar meer onderzoek. We zijn bij de basis begonnen door vast te stellen: ‘Kijk jongens, voeding speelt een enorme rol bij mensen met eczeem.’ Het is belangrijk om verder te onderzoeken wat die rol precies is en waarom mensen met eczeem andere voedingspatronen lijken te hebben dan mensen zonder eczeem. Maar we kunnen er niet meer omheen dát het een rol speelt.”
Voeding zou ook een onderdeel moeten zijn van een consult bij de arts
De Boer vervolgt: “Deze resultaten betekenen wat mij betreft ook dat voeding een onderdeel zou moeten zijn van een consult bij de arts, het onderwerp moet bespreekbaar gemaakt worden. Misschien is een allergie of intolerantie niet bij iedereen aangetoond in een bloedonderzoek of provocatietest, maar dat betekent niet dat iemand er niet mee bezig is.”
Belangrijk is dat voeding serieus genomen wordt, anders gaan mensen op eigen houtje dingen uitproberen. “Dit hoeft niet per se slecht te zijn, maar als arts wil je voorkomen dat mensen tekorten aan voedingsstoffen ontwikkelen. Als iemand koemelkeiwit of zuivel volledig vermijdt, heeft die niet direct een tekort aan calcium en eiwitten, maar moet er wel worden gekeken naar geschikte voedzame alternatieven.”
Zelf sleutelen
Ze vervolgt: “Het is belangrijk om dagelijks voldoende eiwitten, vetten en koolhydraten binnen te krijgen. Ik denk dat mensen die zelf sleutelen aan hun dieet vaak ondersteuning kunnen gebruiken in het behouden van de goede balans.”
Ze merkt dat mensen met eczeem graag willen weten wat ze beter wel en niet kunnen eten. “Maar dat is niet zo makkelijk te zeggen, er is geen one size fits all. Wel lopen er verschillende onderzoeken naar voeding die het immuunsysteem ondersteunt.” Diëtist Berber Vlieg van het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis (OLVG) in Amsterdam (zie ook GAAF! 1/2023) trekt die kar. De Boer: “Immuunondersteunende voeding bevat onder andere veel vezels, groenten en fruit en gefermenteerde voedingsmiddelen met goede bacteriën zoals yoghurt, kaas en zuurkool. Vaak geldt: hoe minder bewerkt de voeding, des te beter.”
Leefstijl
“Verder hoop ik dat het onderwerp leefstijl meer aandacht krijgt binnen de geneeskunde. Daar maak ik mij hard voor. Leefstijl is breder dan voeding en gaat ook over stress, slaap, beweging, enzovoorts. In de geneeskunde is daar lange tijd weinig aandacht aan besteed. Gelukkig is dat aan het veranderen. Bij de Nederlandse Vereniging voor Dermatologie is net een werkgroep opgericht die zich bezighoudt met leefstijl en dermatologie.”
Dit onderzoeksveld is nog vrij nieuw in de wetenschap. “Nog lang niet alles is wetenschappelijk onderbouwd, maar ik geloof dat voeding en leefstijl een belangrijke rol spelen in ieders leven en zeker bij mensen met een chronische aandoening. Bij sommige aandoeningen is direct een verband te leggen met leefstijl, zoals bij diabetes type 2. De eerste stap in de behandeling hiervan is momenteel al aanpassing van de leefstijl.”
Bij huidaandoeningen is het verband tussen aandoening en leefstijl minder direct. “Het ontstaan van eczeem is zeer complex. Voeding en leefstijl kunnen mogelijk eczeem triggeren, maar dit zegt nog niks over de onderliggende oorzaak. Er valt nog veel te onderzoeken op dit gebied. We moeten meer toe naar een gepersonaliseerde aanpak denk ik. Mijn droom is dat er met een meer multidisciplinaire blik naar een aandoening gaat worden gekeken. Met een diëtist of een voedingsexpert erbij, maar misschien ook wel met een psycholoog. Er valt nog veel winst te behalen. Maar dat is leuk aan dit vak, je kunt continu vernieuwen. En op die manier kun je de wereld steeds een beetje gezonder maken.”
VMCE - GAAF! december 2023
Een complete GAAF! lezen? Dat kan met dit inkijkexemplaar. Of ontvang GAAF! elk kwartaal door nu lid te worden van de VMCE. Je hebt dan ook toegang tot het gehele archief van GAAF!.
